W mieście dwóch kultur – Třebíč

Niedaleko opisywanego w poprzednim poście Jindrichova znajduje się kolejna interesująca, aczkolwiek mało znana polskim turystom miejscowość – Třebíč.  Miasto, położone na zachodnich obrzeżach historycznych Moraw, liczy obecnie ok. 40 tys. mieszkańców, jednak jego najstarsza i najciekawsza część jest położona na stosunkowo niewielkim obszarze. Rzeka Jihlava dzieli Třebíč na dwie części. Po stronie południowej znajduje się tzw. Wewnętrzne Miasto, z dominującym w jego krajobrazie kościołem św. Marcina i głównym Placem Karola, pełniącym funkcję miejskiego rynku. Duże wrażenie robi wysoka na 72 m wieża wieża miejska z jednym z największych w Europie zegarów (jego średnica – 5,5 m, a wysokość cyfry 60 cm). Jednak najcenniejsze zabytki Třebíčy, wpisane w 2008 r. na listę UNESCO, znajdują się po stronie północnej. Jest to bazylika pw. św. Prokopa oraz wciśnięta pomiędzy rzeczkę i urwiste zbocza wzgórza Hradek dzielnica zwana Zamościem, którą przez wiele wieków zamieszkiwali miejscowi Żydzi. Zachował się system zabudowy dzielnicy,  ponad 100 domów, synagoga, cmentarz.

Na początku XII w. morawscy książęta Oldrich Brneński i Litold Znojemski sprowadzili do Třebíčy benedyktynów. W ciągu kilkudziesięciu lat tutejsze opactwo stało się jednym ze znaczniejszych w Czechach i pozostało nim niemal przez całe średniowiecze. Dziś o tamtym okresie dziejów Třebíčy przypominają trzy czarne, mnisie kaptury w herbie miasta oraz kościół opacki, będący wyjątkowo cennym zabytkiem średniowiecznej architektury.

Bazylika św. Prokopa została wzniesiona ok. poł. XIII w. Jej unikalność na tle innych współczesnych sakralnych budowli Europy Środkowej wynika z naturalnej, niewymuszonej syntezy stylu romańskiego i gotyckiego na styku tych dwóch epok w historii sztuki. Ponadto daje się w niej zauważyć elementy charakterystyczne dla katedr i kościołów niemieckich oraz nadreńskich, co pośrednio dowodzi znaczenia i rozległości kontaktów miejscowego opactwa. Na zewnątrz kościoła uwagę zwiedzających przyciąga przede wszystkim jego wschodnia część, pięciobocznie zamknięte prezbiterium z centralnie usytuowanym oknem-rozetą. Ciekawy jest także arkadowy, otwarty północny przedsionek - kruchta, gdzie znajduje się wspaniały romański portal, zw. Rajską Bramą. We wnętrzu świątyni zwraca uwagę tzw. kaplica opacka, której ściany pokrywają wczesnogotyckie malowidła ścienne, przedstawiające sceny z życia św. Jana Ewangelisty. Pod poziomem posadzki znajduje się niezwykle duża krypta z masywnym sklepieniem krzyżowo-żebrowym, spoczywającym na czternastu filarach.
Warto zatrzymać się w tym miasteczku, centrum jest spokojne i ciche, dzielnica żydowska bardzo interesująca, a wnętrze bazyliki rzuca na kolana (niestety, nie wolno robić zdjęć). Polecam!

(źródło: www.przewodnik.onet.pl/europa/czechy; Nawigator turystyczny, Warszawa 2008.)