Śladami Cystersów - Rudy Raciborskie

Na granicy województw śląskiego i opolskiego położona jest miejscowość o bogatej i długiej historii, chętnie odwiedzana przez turystów – Rudy Raciborskie. Początki miejscowości związane są z klasztorem cystersów, założonym tutaj w 1258 r. Zakonnicy zostali sprowadzeni z bratniego klasztoru z Jędrzejowa przez księcia Władysława III Opolczyka.

Klasztor cystersów korzystał na początku swojej działalności z wielu przywilejów: był wyjęty spod sądowniczej władzy księcia, otrzymał prawo polowania w okolicznych lasach, zakładania nowych wiosek, kolonizowania oraz prawo prowadzenia handlu i rzemiosła. Prócz działalności gospodarczej klasztor był także poważnym ośrodkiem kulturalnym i naukowym  (w 1744 r. założono tu gimnazjum oraz bogatą bibliotekę), zakonnicy zajmowali się również przepisywaniem ksiąg.

Cystersi przebywali w Rudach do 1810 r. Pierwszy, tymczasowy kościół wybudowali w połowie XIII w. Następny, konsekrowany w 1303 r., zachował się do dnia dzisiejszego i jest jednym z najcenniejszych zabytków architektury na Śląsku. Podobnie jak wszystkie kościoły cysterskie, rudzka świątynia oddana została wstawiennictwu Matce Bożej Wniebowziętej.

Świątynia została wybudowana w stylu gotyckim, na planie krzyża łacińskiego. Bez wieży, orientowana, trójnawowa o przęsłach nakrytych sklepieniami krzyżowo-żebrowymi. Gruntowną przebudowę kościoła przeprowadzono w XVII w., m.in. dobudowano zakrystię. W latach 1723-1726 dobudowano przy południowym ramieniu kaplicę z kryptą ku czci NMP.  W trakcie odbudowy zmieniono frontową elewację kościoła poprzez połączenie z nowo wybudowaną wieżą. Ściany pokryto bogatą sztukaterią, a całemu wnętrzu nadano wystrój barokowy. Ponownie kościół spłonął w roku 1945. Po II wojnie światowej został odrestaurowany. Zdecydowano wtedy o regotyzacji - przywróceniu pierwotnego, gotyckiego wyglądu świątyni. Biskup gliwicki Jan Wieczorek w 1995 r. podniósł kościół p.w. Wniebowzięcia NMP w Rudach do rangi diecezjalnego sanktuarium Matki Boskiej Rudzkiej.

W 1810 r. dekretem cesarskim wszystkie dobra kościelne i zakonne zostały zsekularyzowane.. Dobra klasztorne stały się własnością księcia von Hessen-Kassel. Klasztor stał się od 1820 r. siedzibą książąt raciborskich i był nią bez przerwy aż do II wojny światowej. Pożar spowodowany przez Armię Czerwoną w styczniu 1945 r. prawie całkowicie zniszczył zabudowania poklasztorne. Dopiero w 1998 r. oddano  pocysterskie zabudowania i park diecezji gliwickiej. Od tego czasu w zdewastowanych budynkach trwają prace remontowe, by docelowo stworzyć tam diecezjalny Ośrodek Formacyjno-Edukacyjny. W tej chwili obiekt jest w większej części odrestaurowany i zachwyca swoim wyglądem. W okresie letnim, w soboty i niedziele, poklasztorne budynki udostępnione są zwiedzającym. Godny polecenia jest również wielohektarowy park przylegający do klasztoru z cennym drzewostanem (najstarszy dąb „Cyster” liczy sobie kilka wieków) i położony kilka kilometrów dalej, na stawach pocysterskich (Łężczok, fot. 1) rezerwat ptaków. W rezerwacie znajduje się wiele gatunków ptaków – szczególnie wiosną i latem można tam poobserwować ich życie i zwyczaje. Reasumując – i klasztor i rezerwat to miejsca godne polecenia  na weekendową wycieczkę. Zachęcam do ich  odwiedzenia J

(źródło: www.dziedzictwo.ekai.pl)